H Μέθοδος της Βεντάλιας

Σήμερα θα ασχοληθούμε με μια ακόμα μελισσοκομική μέθοδο που έχει εκτιμηθεί, εφαρμοστεί και συνεχίζει να εφαρμόζεται, τόσο από ξένους, όσο και από Έλληνες μελισσοκόμους, τουλάχιστον όσον αφορά το ένα της μέρος. Εκείνον που αναφέρεται στην αύξηση του μελισσοκομείου μας με τη δημιουργία παραφυάδων, χωρίς όμως τη μεταφορά τους.  Αυτός είναι ο κύριος λόγος που θεωρείτε μια από τις καλύτερες και ευκολότερες μεθόδους ταχείας αύξησης του αριθμού των μελισσιών μας.

Η μέθοδος όμως αυτή δεν σταματάει μόνο εδώ, αλλά προχωράει ακόμα πάρα πέρα και εφαρμόζει μια σειρά από χειρισμούς που σκοπό έχουν την εντατική παραγωγή μελιού.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή και ας δούμε πως κατέληξε ο P.J.Prost, ο μεγάλος αυτός Γάλλος ερευνητής μελισσοκομίας,  στην σύλληψη και εφαρμογή της μεθόδου του.

Ο Prost λοιπόν, πριν μερικές δεκαετίες, αφού μελέτησε τους προκατόχους του, έκανε τα δικά του πειράματα και κατέληξε σε μια σειρά από συμπεράσματα – νόμους με βάση τα οποία διατύπωσε τη δική του μέθοδο. Τα βασικότερα από αυτά τα συμπεράσματα ήταν:

• Το μέλι που συλλέγει ένα μελίσσι δεν είναι ανάλογο του πληθυσμού του, αλλά πολλαπλάσιο αυτού. Με απλά λόγια, αυτός ο νόμος, που πρώτος είχε διατυπώσει ο Farrar, μας λέει πως αν, για παράδειγμα, σε κάποια συγκεκριμένη ανθοφορία, ένα μελίσσι με 20,000 μέλισσες συλλέξει 10 κιλά μέλι, το ίδιο μελίσσι με 40,000 μέλισσες δεν θα συλλέξει 20 κιλά, όπως μας λέει η κοινή λογική, μα πολύ περισσότερα, όπως 30 κιλά ή και περισσότερα ακόμα!

• Τα μικρά μελίσσια εκτρέφουν αναλογικά περισσότερο γόνο από ότι τα μεγάλα μελίσσια. Ποιο συγκεκριμένα σε ένα μικρό μελίσσι , για παράδειγμα, με 10,000 μέλισσες, αντιστοιχούν 3,8 γόνοι σε κάθε μέλισσα, ενώ σε ένα μεγάλο μελίσσι με 40,000 μέλισσες, αντιστοιχεί μόλις 1 γόνος σε κάθε μέλισσα.

• Ο αριθμός των μελισσών μεγαλώνει, αν η μια σειρά εργατριών διαδέχεται την άλλη και η πρώτη είναι μεγαλύτερη της δεύτερης. Με άλλα λόγια, πρέπει να υπάρχει μια διαρκής και σταθερή αύξηση του πληθυσμού των μελισσών, από τότε που θα ξεκινήσει την ωοτοκία της η βασίλισσα, μέχρις ότου ξεκινήσει η βασική ανθοφορία στόχος.

• Αν επιθεωρήσουμε κάποιο μελίσσι που έχει ορφανέψει  πριν 3 μέρες και του χαλάσουμε τα βασιλικά κελιά, τότε αυτό θα δημιουργήσει εκ νέου τρεις φορές περισσότερα και μάλιστα αυτά θα περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα βασιλικού πολτού!

• Οι μέλισσες παραπλανούνται αν οι κυψέλες τους είναι η μια κοντά στην άλλη και αν αυτές δεν έχουν κάποια σημαντική διάκριση, όπως χρώμα, σχήμα κλπ.

• Οι μέλισσες ενός  μελισσιού, που λόγω  παραπλάνησης εισέρχονται μέσα σε ένα άλλο μελίσσι, γίνονται εύκολα αποδεκτές από τις εργάτριες φύλακες του τελευταίου, αν είναι περίοδος ανθοφορίας και ιδιαίτερα αν είναι φορτωμένες δώρα, δηλαδή αν κουβαλάνε νέκταρ ή γύρη.

• Ο μελισσοκόμος που θέλει να συλλέξει πολύ μέλι, πρέπει να έχει μελίσσια με μεγάλο πληθυσμό. Εκείνος που θέλει να τρυγήσει πολύ μέλι, πρέπει να μείνει με λίγα πεινασμένα στόματα – δηλαδή γόνο – και λίγες εσωτερικές μέλισσες. Με άλλα λόγια, πρέπει να βρει τρόπο στη διάρκεια της ανθοφορίας όλες σχεδόν οι εργάτριες του μελισσιού να μετατραπούν αναγκαστικά σε συλλέκτριες.

Τώρα που διατυπώσαμε τις βασικές αρχές πάνω στις οποίες στηρίχτηκε ο Prost για να θεμελιώσει τη μέθοδό του, ας δούμε πως μας συμβουλεύει να ενεργήσουμε προκειμένου να δημιουργήσουμε, σε πρώτη φάση πολλά μελίσσια από ένα αρχικό και μάλιστα χωρίς να είμαστε υποχρεωμένοι να τα μεταφέρουμε 3, 4 ή και 5 χιλιόμετρα μακριά, όπως συνιστούν οι άλλες μέθοδοι..

Νωρίς λοιπόν την άνοιξη, επιθεωρούμε ένα δυνατό μελίσσι Α1, που έχουμε φροντίσει να έχει γίνει παραγωγικό εγκαίρως και κάνουμε τους εξής χειρισμούς.

Βρίσκουμε τη μάνα του Α1 και τη βάζουμε σε μια νέα κυψέλη Α!, μαζί με το πλαίσιο γόνου πάνω στο οποίο είναι, αλλά και τις μέλισσες που αυτό έχει. Ακόμα, παίρνουμε από το Α1 και βάζουμε στο Α! ένα πλαίσιο με τροφές και όλες τις μέλισσες που αυτό περιέχει. Τέλος, τοποθετούμε 1-2 άδεια, κτισμένα ή άκτιστα πλαίσια, τροφοδοτούμε και απομακρύνουμε την κυψέλη αυτή (Α!) 1,5 έως 2 μέτρα πίσω από την Α1. (Σχήμα 1).

Για ευκολία στους υπολογισμούς, ας υποθέσουμε πως την ενέργεια αυτή την κάνουμε 10 Μαρτίου.

Σε τρεις μέρες από την πρώτη μας ενέργεια, δηλαδή στο παράδειγμά μας στις 13 Μαρτίου, επιθεωρούμε το ορφανό μελίσσι και χαλάμε όλα τα βασιλικά κελιά. Αν θέλουμε μπορούμε να τα μαζέψουμε για να πάρουμε το βασιλικό πολτό που περιέχουν.

Σε 12 μέρες από τον πρώτο χειρισμό, δηλαδή σε 9 από τον δεύτερο – στο παράδειγμα μας στις 22 Μαρτίου -  επιθεωρούμε το ορφανό μας μελίσσι Α1 και ισομοιράζουμε το περιεχόμενο του σε τόσες παραφυάδες όσες θέλουμε να δημιουργήσουμε.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να προσέξουμε δυο πράγματα. Η κάθε νέα παραφυάδα που θα δημιουργηθεί, θα πρέπει να έχει απαραίτητα, τουλάχιστον ένα πλαίσιο γόνου, με ένα βασιλικό κελί και δυο πλαίσια πληθυσμό. Ας υποθέσουμε ότι από τα 8 πλαίσια που έχει το Α1 ( τα δυο τα έχουμε ήδη αφαιρέσει κατά τον αρχικό χειρισμό), αποφασίσουμε να δημιουργήσουμε τρεις παραφυάδες. Μοιράζουμε λοιπόν τα πλαίσια με τον γόνο, αλλά και τα πλαίσια με τις τροφές και τις μέλισσες, σε τρία ισοδύναμα μέρη, και αφήνουμε το ένα μέσα στη κυψέλη Α1, ενώ μεταφέρουμε τα δυο άλλα  μέρη σε δυο νέες κυψέλες Α2 και Α3, ίδιου χρώματος με την Α1 .

Αφού τελειώσουμε με αυτούς τους χειρισμούς τροφοδοτούμε τα τρία αυτά μελισσάκια με σιρόπι, τους περιορίζουμε την είσοδο και τα παρατάσσουμε σε μια ημικυκλική διάταξη, γύρω από την θέση που είχε αρχικά το μελίσσι . (Σχήμα 2, με σκούρο χρώμα φαίνεται η αρχική θέση του μελισσιού).

Τις επόμενες ώρες, παρατηρώντας τις πτύσεις των συλλεκτριών μπορούμε να μετακινήσουμε ελαφρώς τις τρεις αυτές κυψέλες, η ακόμα και να αλλάξουμε προσανατολισμό στις εισόδους τους, έτσι ώστε να μοιραστούν ισόποσα και οι εξωτερικές μέλισσες.

Σε 20 μέρες από τον αρχικό χειρισμό, δηλαδή στις 30 Μαρτίου, επιθεωρούμε τα τρία μελίσσια και προσθέτουμε πλαίσια κηρήθρας για να μπορέσει να φιλοξενηθεί ο νέος πληθυσμός που θα προκύψει από τον πλαίσιο του γόνου που έχει το καθένα από αυτά. Αν κρίνουμε πως χρειάζεται, τροφοδοτούμε.

Σε 30 μέρες μετά το αρχικό χειρισμό, δηλαδή στις 10 Απριλίου, επιθεωρούμε για να διαπιστώσουμε πως όλα πάνε καλά, οι μάνες έχουν αρχίσει να ωοτοκούν και τα μελίσσια μας έχουν αρχίσει να ζητάνε πλαίσια και ίσως τροφοδότηση, ανάλογα με τις υπάρχουσες ανθοφορίες.

Στο σημείο αυτό έχει τελειώσει το πρώτο μέρος της μεθόδου και από εδώ και πέρα έχουμε δυο επιλογές :

Η πρώτη είναι να διατηρήσουμε ανεξάρτητα τα τέσσερα μελίσσια μας, δηλαδή το αρχικό που αν το φροντίσουμε ανάλογα θα ανακάμψει και θα ζητήσει πάτωμα και τα τρία νέα που έχουμε δημιουργήσει, προκειμένου να κάνουμε αύξηση του μελισσοκομείου μας.

Η δεύτερη επιλογή είναι να συνενώσουμε τα τέσσερα μελίσσια μας για να δημιουργήσουμε όλες εκείνες τις προϋποθέσεις που θα μας επιτρέψει να πετύχουμε μεγάλη σοδιά.

Σε αυτή τη περίπτωση λίγες μέρες πριν την έναρξη της βασικής ανθοφορίας- στόχο, μεταφέρουμε τα τέσσερα μελίσσια μας Α1/Α1, Α1,Α2,Α3 στο τόπο ανθοφορίας και τα συνενώνουμε με τη μέθοδο της εφημερίδας, χωρίς να αναζητήσουμε τις μάνες και χωρίς να παρεμβάλουμε βασιλικά διαφράγματα. 

Φροντίζουμε μόνο να βάλουμε πρώτα στο κάτω μέρος τα νέα μελίσσια και τελευταίο το μελίσσι με την παλιά μάνα. Η επιλογή αυτή μας δίνει τις περισσότερες πιθανότητες να επικρατήσει μια νέα μάνα, από τις μονομαχίες για την επικράτηση βασίλισσας, που μοιραία θα γίνουν. Ακόμα φροντίζουμε να ανοίξουμε διάπλατα την κάτω είσοδο (μοναδική) για να εξυπηρετείται ο τεράστιος αυτός πληθυσμός. (Σχήμα 3)

Σύμφωνα με μετρήσεις που έκανε ο ίδιος ο εμπνευστής αυτής της μεθόδου, οι σοδιές που πέτυχε για τρία συνεχόμενα χρόνια, από πολλά μελίσσια μάρτυρες, ήταν εντυπωσιακές και πολύ-πολύ μεγαλύτερες από τις σοδιές των απλών διώροφων μελισσιών που δεν είχαν χωριστεί.

Εκτός όμως από αυτό, εφαρμόζοντας τη μέθοδό του, πετύχαινε και αυτόματη ανανέωση της μάνας κάθε χρόνο.

Κλείνοντας, να αναφέρουμε πως η μέθοδος του Prost μπορεί να προσαρμοστεί στις υπηρεσιακές ανάγκες του καθενός από εμάς και μπορεί να δεχτεί πολλές βελτιώσεις. Η πιο χαρακτηριστική, είναι αυτή που επιλέγουν κάποιοι μελισσοκόμοι, οι οποίοι προτιμούν να εισάγουν γονιμοποιημένες βασίλισσες στις παραφυάδες Α1,Α2,Α3, αμέσως μετά την ορφάνια τους, κερδίζοντας έτσι ένα ολόκληρο μήνα ανάπτυξης, σε σχέση με αυτό που εφαρμόζει η μέθοδος του Prost, δηλαδή την φυσική δημιουργία  βασιλισσών από τις παραφυάδες αυτές.

Επιμέλεια: Μανόλης Δερματης, ερευνητής μελισσοκόμος, συγγραφέας του βιβλίου "Η Ιστορία Μιας Βασίλισσας"